Journal of Medicinal Plants
Volume:6 Issue: 24, 2008

گاوزبان گیاهی از خانواده Boraginaceae است که ارزش دارویی و غذایی بالایی را دارد و برای درمان بیماری های مختلف انسان استفاده می شود. روغن بذر گیاه گاوزبان، غنی ترین منبع گیاهی گامالینولنیک اسید است. عموما گامالینولنیک به عنوان مکمل های غذایی و داروی تجویزی برای درمان بیماری های قلبی، اگزمای موضعی، cyclical mastalgia، دیابت ها، ورم مفاصل و بیماری MS استفاده می شود. این گیاه یکی از گیاهان دارویی با ارزش است که می تواند نقش مهمی را در درمان بیماری های انسان داشته باشد. به همین دلایل، کشت آن اخیرا مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله، گیاه گاوزبان از جنبه های مختلف از قبیل مشخصات گیاه شناسی، کشت و تولید، موارد مصرف در طب سنتی و بررسی های بالینی مربوط به این گیاه و نظایر آن بررسی می شود.

آنزیمDNase یکی از شاخصه های تشخیصی و بیماری زایی در باکتری استافیلوکوکوس اورئوس است. عصاره های گیاهی به روش های مختلف اثر مهاری بر روی این باکتری دارند.
این تحقیق با هدف بررسی اثرات مهاری غلظت های کمتر از بازدارندگی رشد عصاره های الکلی فلفل سیاه، فلفل قرمز و آویشن شیرازی بر روی رشد و فعالیت DNase استافیلوکوکوس اورئوس انجام شد.
ابتدا سویه استاندارد استافیلوکوکوس اورئوس را تهیه کردیم، سپس فلفل سیاه، فلفل قرمز و آویشن شیرازی را پس از تایید از باغ کشاورزی مرکز تحقیقات جهادکشاورزی استان تهران تهیه کردیم. عصاره الکلی هر سه گیاه به نسبت 1 به 5 توسط اتانل 96 درجه تهیه شد. از روش رقت در آگار یا آبگوشت در محیط مولر هینتون برای تعیین کمترین رقت مهاری رشد استفاده شد. رشد باکتری در مجاورت رقت های 1.2 تا 1.64 از کمترین رقت مهاری رشد هر یک از عصاره ها در محیط مولر هینتون به مدت 24 ساعت بررسی شد.
عصاره هر سه گیاه منجر به مهار رشد استافیلوکوکوس اورئوس شدند. رقت های 1.64 و 1.32 از عصاره الکلی آویشن و رقت های 1.16، 1.32 و 1.64 از فلفل سیاه و قرمز منجربه مهار آنزیم DNase در مقایسه با شاهد بدون عصاره شدند.
می توان چنین نتیجه گیری کرد که عصاره این گیاهان علاوه بر اثر از طریق غشای باکتری که در بررسی های قبلی نیز تایید شده، احتمالا باید بر روی سنتز آنزیمی باکتری نیز نقش داشته باشند.

کاندیدا آلبیکنس قارچ فرصت طلبی است که در صورت ضعف سیستم ایمنی می تواند در انسان ایجاد بیماری کند و اندام های مختلف انسان را درگیر سازد. زنجبیل گیاهی دارویی است که دارای اثرات تقویت کنندگی حافظه، کاهش دهنده قند و فشارخون و خواص ضدمیکروبی است.
هدف از این تحقیق، بررسی اثر اسانس گیاه زنجبیل بر 25 ایزوله مقاوم کاندیدا آلبیکنس به فلوکونازول و بررسی نتایج به دست آمده است.
روش های متفاوتی برای ارزیابی حساسیت دارویی در قارچ ها وجود دارد که در این تحقیق از روش میکرودایلوشن براث استفاده شد. برای این منظور با استفاده از دستگاه کلونجر و با استفاده از روش تقطیر با بخار آب، اسانس زنجبیل استخراج شد و سپس این اسانس بر سلول های کاندیدا آلبیکنس در گوده های میکروپلیت اثر داده شد و نتایج بررسی گردید.
تعداد نمونه ها در این تحقیق 25 ایزوله قارچ کاندیدا آلبیکنس بود که به فلوکونازول مقاوم بودند. در این تحقیق سه ایزوله تا رقت 32/1، چهار ایزوله تا رقت 64/1، یازده ایزوله تا رقت 128/1 و هفت ایزوله تا رقت 256/1 اسانس رشد نکردند.
با توجه به این که اسانس زنجبیل بر روی همه ایزوله های به کاررفته در این تحقیق اثر مهاری داشته می توان آن را اسانسی موثر بر روی قارچ کاندیدا آلبیکنس در شرایط آزمایشگاهی معرفی و بررسی های بالینی اثرات ضدقارچی آن را توصیه کرد.

گیاه سیر با نام علمی Allium sativum از دسته گیاهانی است که به طور وسیعی در دنیا و خصوصا در ایران به عنوان یک گیاه معطر در طبخ غذاها و تهیه ترشیجات استفاده می شود. شمار زیادی از مردم و نیز متخصصین در علوم داروهای گیاهی بر این باورند که این گیاه برای ناراحتی های گوارشی از جمله اختلالات گوارشی ناشی از عدم هضم مناسب غذا مفید است.
با توجه به نقش دارویی گیاه سیر در پیش گیری و درمان انواع بیماری ها، استفاده از غذاها و ترشیجاتی که در تهیه آن ها از این گیاه استفاده می شود رو به افزایش است. در این تحقیق عصاره این گیاه بر میزان ترشح اسید و پپسین معده در موش صحرایی در شرایط پایه و تحریک شده توسط تحریک الکتریکی عصب واگ بررسی شد.
این بررسی به صورت تجربی بر روی دو گروه 12 تایی موش صحرایی از نژاد ویستار صورت گرفت (گروه کنترل و گروه سیر). حیوانات پس از بیهوشی توسط تزریق داخل صفاقی 50mg/kg (ip) تیوپنتال سدیم (نسدونال)، تراکئوستومی، لاپاراتومی و گاسترودئودنوستومی شدند. عصاره گیاه سیر که در سرم فیزیولوژی 9/0 درصد حل شده بود با دوز 100mg/kg از طریق مجرای گاسترودئودنوستوم به درون معده حیوانات گروه سیر وارد شد. به منظور ایجاد تحریک عصب واگ، پس از آزاد کردن هر دو عصب واگ راست و چپ از غلاف کاروتید، اعصاب واگ از منتهی علیه نزدیک سر قطع شد. به وسیله دستگاه تحریک کننده با ولتاژ 15 میلی ولت، فرکانس 4 هرتز و پهنا1ms (میلی ثانیه) تحریک الکتریکی عصب واگ صورت گرفت. ترشحات معده به روش شستشوی ترشحات معده به بیرون شامل «پایه اول، پایه دوم، تحریک الکتریکی عصب واگ و برگشت به پایه» به دست آمد. اسید آن به روش تیتریمتری و پپسین این ترشحات به روش آنسون بررسی شد.
عصاره متانولی گیاه سیر سبب افزایش معنی داری در میزان ترشح اسید (p<0.000) و پپسین (p<0.05) معده در موش های این گروه نسبت به گروه کنترل گردید. تحریک الکتریکی عصب واگ در گروه کنترل توانست میزان ترشح اسید (p<0.05) و پپسین (p<0.05) معده را به طور معنی داری افزایش دهد. تحریک الکتریکی عصب واگ در گروه سیر نیز سبب افزایش معنی داری در میزان ترشح اسید (p<0.000) و پپسین (p<0.05) معده شد. میزان ترشح اسید و پپسین معده در دو گروه ارتباط معنی داری با جنس موش های صحرایی مورد آزمایش نداشت.
مصرف گیاه سیر در رژیم غذایی اثرات بسیار مفیدی در جهت کمک به هضم غذا دارد. توصیه به مصرف این گیاه در بیمارانی که اختلال گوارشی از نوع سوء هضم دارند بسیار سودمند خواهد بود. از طرفی دیگر، مصرف این گیاه و کلیه فراورده های غذایی حاصل از آن در بیمارانی که دچار ناراحتی های گوارشی ناشی از افزایش اسید و یا پپسین معده هستند منع مصرف دارد. بنابرین بیماران دچار ورم معده و اثنی عشر و یا زخم معده و اثنی عشر به هیج وجهی مجاز به استفاده از این گیاه در رژیم غذایی خود نیستند.

افسردگی یکی از بیماری های شایع روانی است که درمان های گوناگون برای آن وجود دارد. خارمریم گیاهی است که دارای اثرات فارماکولوژیک مختلف مانند آنتی اکسیدان، ضدالتهاب و ضدسرطان است. بر مبنای برخی گزارش ها سیلی مارین (ماده موثره اصلی موجود در خار مریم) غلظت بعضی نوروترانسمیترها را در مغز افزایش می دهد.
بررسی اثر ضدافسردگی عصاره آبی و اتانولی دانه خارمریم.
در این تحقیق با استفاده از آزمون شنای اجباری اصلاح شده، اثرات ضدافسردگی عصاره های اتانولی (24/0، 42/0 و 6/0 گرم بر کیلوگرم) و آبی (72/0، 26/1 و 80/1 گرم بر کیلوگرم) در موش سوری بررسی گردید.
نتایج نشان داد که عصاره اتانولی تاثیری در افزایش زمان بی حرکتی ندارد، اما عصاره آبی زمان بی حرکتی را در موش سوری افزایش داد.
عصاره آبی خارمریم در مدل حیوانی اثر ضدافسردگی دارد.

عوارض داروهای شیمیایی ضددرد، باعث توجه بیشتری به گیاهانی مانند زیره شده که دارای اثرات ضددرد هستند.
در این تحقیق اثرات ضددردی عصاره آبی میوه گیاه زیره بر درد نوروژنیک و التهابی در آزمون فرمالین در موش سوری بررسی شد.
50 سر موش سوری نر، نژاد آلبینو با وزن 25 تا30 گرم استفاده شد. عصاره آبی میوه گیاه زیره (200، 500 و 1000 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن) و هم حجم آن سالین داخل صفاقی 30 دقیقه قبل از انجام آزمون فرمالین به حیوانات تزریق شد. ملاک های ارزیابی درد در آزمون فرمالین مدت زمان لیسیدن اندام و بالا نگهداشتن آن ها در مراحل حاد (5 دقیقه اول) و مزمن (15 تا 40 دقیقه) بعد از تزریق فرمالین (25 میکرولیتر از محلول 5 درصد) در کف پای حیوان بود.
نتایج نشان داد که عصاره آبی میوه گیاه زیره به طور معنی داری پاسخ دهی حیوانات را به محرک های دردزا کاهش می دهد (01/ (p<0این اثر در فاز حاد در دوز 200 میلی گرم بیشتر بود در حالی که در فاز مزمن با دوز بالاتر یعنی با دوز 1000 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بارزتر بود. در ضمن میزان پاسخ به درد در گروه کنترل و گروه دریافت کننده سالین تفاوت معنی داری مشاهده نشد.
یافته ها حاکی از این بود که عصاره آبی میوه گیاه زیره سبز سبب کاهش دردهای حاد و مزمن می شود. برای پی بردن به مکانیسم های ضد دردی آن نیاز به تحقیقات بیشتری است.

با توجه به مقاومت انگل های کرمی در برابر داروهای مورد مصرف، استفاده از ترکیبات جایگزین از اهمیت زیادی برخوردار است در این راستا بهره گیری از داروهای گیاهی به عنوان ترکیباتی که حداقل ضایعات را در میزبان ایجاد می کنند در اولویت قرار دارند.
در این تحقیق تاثیر سه عصاره گیاهی آویشن، زیره و شمعدانی بر مرحله تخم، نوزاد و کرم بالغ نماتود همونکوس کنتورتوس شیردان گوسفند ارزیابی شد.
پس از آلوده سازی تجربی گوسفند و تهیه حیوان مخزن، نمونه مدفوع برای تعیین تعداد تخم در گرم مدفوع و کشت آن اخذ گردید. هر عصاره به طور جداگانه به نمونه های مدفوع به همراه گروه کنترل اضافه شد و پس از قرار گرفتن نمونه ها به مدت 10 روز در حرارت 27 - 25 درجه سانتی گراد مدفوع کشت داده شد. هم چنین به منظور بررسی تاثیر عصاره ها بر مرحله نوزادی نماتودها، سه میزان مختلف از هر عصاره گیاهی به نوزادان جمع آوری شده اضافه گردید. جهت آلودگی تجربی به 10 راس بره نر 6-5 ماهه که عاری از آلودگی کرمی بودند تعداد 10000 نوزاد مرحله سوم همونکوس کنتورتوس خورانده شد. این گوسفندان در طول مدت نگهداری به صورت دستی تغذیه می شدند و یک ماه بعد از آلودگی، 20 سانتی متر مکعب از هر عصاره به هر راس گوسفند خورانده شد.
بررسی حاضر نشان داد سه عصاره گیاهی آویشن، زیره و شمعدانی بر مرحله تخم همونکوس کنتورتوس به ترتیب 9/89 و 6/21 و 6/6 درصد تاثیر دارند، هم چنین در مجاورت مستقیم عصاره ها با نوزاد، ترکیب آویشن با میزان 01/0، 02/0 و 30/0 سانتی متر مکعب پس از 10 دقیقه به ترتیب 7/95 و 7/97 و 100 درصد باعث تلفات شد و در مورد زیره و شمعدانی به ترتیب منجر به 2/83، 5/87، 86 و 8/65، 6/77، 5/78 درصد تلفات گردید. در بررسی تاثیر عصاره ها علیه کرم بالغ و در شرایط داخل بدنی نشان داده شد اگر چه 48 ساعت بعد از خوراندن عصاره آویشن کاهش معنی داری در تعداد تخم در گرم مدفوع اتفاق می افتد، ولی مجددا در روزهای بعد تعداد تخم در گرم مدفوع به وضعیت قبلی باز خواهد گشت و هم چنین اختلاف معنی داری بین تعداد تخم در روزها و تیمارهای مختلف مشاهده نشد، نتایج کالبد گشایی نیز حاکی از عدم تاثیر عصاره ها بر کرم بالغ بود.
از سه عصاره گیاهی مورد استفاده عصاره آویشن بر مراحل تخم و نوزادی همونکوس کونتورتوس تاثیر مناسب تری داشته است در حالی که این ترکیبات اثر مطلوبی بر مرحله بالغ انگل نداشته اند.

گیاه نرگس متعلق به خانواده Amaryllidaceae گیاهی است تک لپه، پایا و دارای پیاز. این گیاه زینتی معطر، دارای آلکالوییدهای متنوعی است که خواص ضدتوموری، ضدویروسی و آنتی کولینرژیک دارند.
این تحقیق به منظور شناسایی آلکالویید های موجود در پیاز های گیاه نرگس متعلق به استان گیلان در مرحله پس از گل دهی صورت گرفته است.
از پیازهای گیاه نرگس ابتدا یک عصاره اتانولی تهیه شد. این عصاره با کمک حلال های متفاوت (دی اتیل اتر، کلروفرم و محلول آبی کربنات سدیم) استخراج شد تا در نهایت عصاره روغنی حاوی مخلوطی از آلکالویید ها به دست آمد. عصاره حاصل توسط TLC به اجزای تشکیل دهنده خود تفکیک شد. پس از جداسازی آلکالوییدهای موجود، شناسایی آن ها با بررسی طیف هایNMR، IR و MASS صورت گرفت.
پژوهش حاضر وجود سه آلکالویید همولیکورین، تازتین و ایسمین را در پیاز های گونه N. tazetta متعلق به کشور ایران نشان داد.
آلکالویید های تازتین و مشتق دمتیله همولیکورین که دارای خواص مهم دارویی هستند در این گونه گیاهی قبلا توسط سایر محققین گزارش شده است ولی آلکالویید ایسمین با خاصیت کاهندگی فشار خون، برای اولین بار در این تحقیق از گونه N. tazetta استخراج گردید.

گیاهان دارویی اصلی ترین منبع دارویی در جهان هستند. ایران با بیش از 7500 گونه گیاهی، از نواحی اصلی تنوع زیستی و رویشگاه طبیعی بیش از 900 گیاه دارویی است. Ribes khorassanicum یکی از گیاهان و متعلق به تیره Grossulariaceae است. این گونه درختچه ای به ارتفاع 5/1 تا 5/2 متر و انحصاری خراسان و متعلق به بخش کوهستانی ایران و توران است و در ارتفاعات 2400 تا 2700 متری رشته کوه هزار مسجد دیده می شود. زمان گل دهی آن نیمه دوم بهار و میوه آن اواسط تابستان می رسد.
چون در بازدید از منطقه، دریافتیم که افراد بومی از میوه خشک شده آن برای درمان مسمومیت های گوارشی، بیماری های قلبی و فشار خون استفاده می کنند و تاکنون هیچ گونه پژوهشی در این مورد انجام نشده بود سعی شد تا فیتوشیمی و اثرات ضدباکتریایی این گیاه بر روی تعدادی از باکتری های گوارشی بررسی گردد.
استخراج عصاره الکلی از گل، میوه نارس و میوه رسیده جهت تشخیص مواد موثر دارویی و استفاده از روش دیسک با ایجاد غلظت های 75، 50، 25، 5/12 و 25/6 درصد از عصاره های الکلی فوق برای بررسی اثرات ضدباکتریایی بر روی باکتری هایی مثل سودوموناس آئروژینوزا، کلبسیلا پنومونیا، شیگلا فلکسنری، گونه های جنس سالمونلا، استافیلوکوکوس ارئوس، پروتئوس میرابیلیس و اشرشیا کولی.
بررسی حضور مواد موثر دارویی نشان داد که رتبه فلاونوییدها، ساپونین ها و تانن ها به ترتیب در گل 2+، - و 4+، در میوه نارس 4+، 1+ و 1+، و در میوه رسیده 1+، -، - +، و هم چنین غلظت آلکالویید در گل، میوه نارس و میوه رسیده به ترتیب 5، 38 و 22 میلی گرم در لیتر است. نتایج حاصل از بررسی اثرات ضدباکتریایی نشان داد که عصاره میوه رسیده در مورد تمام باکتری ها، هاله ممانعت از رشد ایجاد نموده و وسعت آن بستگی به غلظت عصاره داشت. ولی در مورد عصاره گل و میوه نارس این هاله مشاهده نگردید.
حضور مقادیر بالایی از آلکالوییدها و مقدار قابل توجهی از فلاونوییدها و مقدار نسبتا مناسب تانن و نیز اثرات ضدباکتریایی در این گیاه، نشانگر ارزش دارویی مناسب آن است.

با توجه به این که دانش سنتی مبنای تولید محصولات طبیعی جدید است و افراد سالخورده روستاها دارای اطلاعاتی درباره گیاهان هستند و با مرگ این افراد دانش سنتی آن ها نیز به سرعت نابود می شود بنابراین به نظر می رسد ثبت و محفوظ نگهداشتن این اطلاعات لازم است. بررسی و پژوهش ارتباطات پیچیده بین (مصرف) گیاهان و فرهنگ مردم (اتنوبوتانی) از جالب ترین و مهم ترین زمینه های تحقیقاتی است.
هدف از این تحقیق بررسی و پژوهش دو تیره Lamiaceae و Rosaceae در روستاهای بخش الموت قزوین بود تا بتوانیم به آداب و رسوم روستاها و نحوه استفاده از این دو تیره در این منطقه دست یابیم.
منطقه مورد بررسی با استفاده از نقشه جغرافیایی به روستاهای مختلف تقسیم بندی شد. با استفاده از پرسش نامه ها دانسته های سنتی بومیان منطقه مستندسازی گردید. اطلاعات مربوط به جنبه های مختلف گیاهان از قبیل مصارف سنتی و نحوه استفاده و زمان جمع آوری نمونه های گیاهی در منطقه از افراد بومی با تجربه گردآوری شد. گیاهان از ارتفاعات و مناطق مختلف جمع آوری گردید سپس نمونه های کاملا خشک شده بر روی صفحات مقوایی مخصوص، جهت نگهداری در هرباریوم گیاهان دارویی جهاددانشگاهی چسبانده شد.
11 نمونه از خانواده Lamiaceae و 10 نمونه از خانواده Rosaceae در منطقه الموت جمع آوری و پس از شناسایی، نمونه های هرباریومی آن ها ثبت و کد گذاری گردید. اطلاعات کاربرد درمانی این 21 گونه ثبت گردید.
با توجه به تنوع گیاهان و بکر بودن منطقه در رابطه با گیاهان نادر و اثرات درمانی منسوب به آن ها، بررسی بیشتر توسط محققین می تواند منجر به کشف اثرات درمانی جدیدی برای گیاهان در دسترس شود.

در طب ایرانی شواهد بسیاری در مورد خواص درمانی تره خوراکی وجود دارد. این گیاه در درمان مشکلات هضم غذا، آتریواسکلروز، درد مفاصل، التهاب تنفسی و سنگ کلیه اثر دارد. اثر هیپولیپیدمیک این گیاه در خرگوش های دیابتی بررسی شده ولی اثر هیپوگلیسمیک آن هنوز مشخص نشده است.
در پژوهش حاضر، اثر هیپوگلیسمیک عصاره اتانلی برگ گیاه تره خوراکی (Allium porrum L. Liliaceae) بر موش های آزمایشگاهی نر نژاد NMRI سالم و دیابتی شده توسط استرپتوزوتوسین بررسی شد.
حیوانات توسط تزریق درون صفاقی استرپتوزوتوسین (60 mg/kg، i.p.) دیابتی شدند. عصاره اتانلی گیاه در غلظت های 100، 200، 250 و 300 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن به مدت 14 روز تیمار شدند. نمونه های خون از قلب حیوانات بعد از 14 روز جمع آوری شد. گروه های کنترل سالم و دیابتی نرمال سالین را به عنوان حلال عصاره دریافت کردند. سطح گلوکز سرم به روش گلوکز اکسیداز و سطح انسولین سرم بروش رادیوایمونواسی اندازه گیری شدند.
نتایج نشان دادند که عصاره اتانلی برگ تره موجب کاهش گلوکز سرم در موش های دیابتی شده توسط استرپتوزوسین می گردد که این اثر در حیوانات سالم مشاهده نشد. هم چنین، عصاره اتانلی گیاه در غلظت 250 میلی گرم بر کیلوگرم موجب افزایش موثر سطح انسولین سرم در موش های دیابتی می شود. LD50 عصاره اتانلی گیاه 3500 میلی گرم بر کیلوگرم تعیین شد.
داده های تحقیق حاضر دلالت بر آن دارند که عصاره اتانلی برگ تره خوراکی دارای اثر هیپوگلیسمیک بر حیوانات دیابتی است و احتمالا این اثر را با افزایش آزادسازی انسولین انجام می دهد.

آفلاتوکسین از نظر اقتصادی شایع ترین و با اهمیت ترین مایکوتوکسین در صنعت طیور است و کاهش آسیب های اقتصادی و بهداشتی ناشی از آن با بهره گیری از مواد موثر و ارزان هدف تحقیقاتی بسیاری از محققین است.
با توجه به اینکه اثرات پاتولوژیک ناشی از مسمومیت با آفلاتوکسین در کبد، کلیه و عضله اهمیت بیشتری دارد و با توجه به مکانیسم ایجاد ضایعه توسط آفلاتوکسین و با در نظر گرفتن اثرات سیلی مارین عصاره گیاه (Silybum marianum) در پیش گیری از ضایعات مختلف کبدی و کلیوی در سایر بررسی ها، به بررسی اثر سیلی مارین بر پیش گیری از ضایعات ناشی از آفلاتوکسین با توجه به شرایط مزارع پرورشی در ایران پرداخته شد.
در این مطالعه تعداد 56 عدد جوجه یک روزه، در 4 گروه 14 عضوی تقسیم شدند. به گروه اول جیره معمولی، گروه دوم جیره معمولی به همراه 1mg/Kg از آفلاتوکسین تولیدی، گروه سوم جیره معمولی به همراه 800mg سیلی مارین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و گروه چهارم جیره معمولی به همراه 800mg سیلی مارین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و 1mg/Kg از آفلاتوکسین تولیدی داده شد و در پایان روز 42 پرورش بررسی های بیوشیمیایی، کالبدگشایی و هیستوپاتولوژیک بر روی نمونه ها انجام گرفت.
نتایج و با توجه به بررسی داده ها و مقایسه نتایج حاصل از گروه های مورد بررسی می توان سیلی مارین را برای کاهش ضایعات ناشی از آفلاتوکسین در دوره پرورشی جوجه گوشتی توصیه نمود.

روغن فرار گیاه رزماری یکی از پرمصرف ترین روغن های فرار گیاهی در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی، بهداشتی است. در حال حاضر تهیه روغن فرار از این گیاه با روش تقطیر با آب انجام می شود از آن جا که بازدهی خوب با حفظ کیفیت مناسب اجزای تشکیل دهنده آن مطلوب است، بررسی روش های دیگر تهیه روغن فرار از جمله روش تقطیر با بخار مفید است.
دستیابی به بهترین مقدار بازده استخراج روغن های فرار، مقدار بهینه بخار مصرفی، تاثیر استفاده از ستون های تقطیر چند مرحله ای و روند تغییرات ترکیب های روغن فرار رزماری با زمان تقطیر از اهداف پژوهش فوق است.
در این کار پژوهشی، روغن های فرار از گیاه رزماری به روش تقطیر با بخار آب استخراج شد. برای استخراج روغن های فرار به روش تقطیر با بخار آب بستری از گیاه در بالای یک منبع تولید بخار قرار گرفت و بخار آب با عبور از بستر گیاه روغن فرار را استخراج کرده و با خود خارج می کند. بازده استخراج برای هر آزمایش مشخص شد، هم چنین تجزیه دستگاهی نمونه ها توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی - جرمی و کروماتوگرافی گازی اجزای روغن فرار رزماری برای نمونه مورد آزمایش را مشخص می کند.
انجام آزمایش ها نشان داد که با کاهش شدت جریان حجمی بخار آب ورودی به ستون و افزایش تعداد مراحل ستون تقطیر بازده استخراج افزایش می یابد. از طرفی با تجزیه دستگاهی نمونه های جمع آوری شده در بازه های زمانی 5، 15، 30، 60 و 100 دقیقه تغییرات ترکیب های مهم روغن فرار رزماری شامل آلفا - پنین، کامفور، 1.8- سینئول نسبت به زمان بررسی شد.
نتایج به دست آمده در مورد افزایش بازده در این پژوهش ناشی از کاهش کانالیزه شدن بخار و افزایش زمان تماس بین گیاه و بخار است و روند تغییرات ترکیب های روغن فرار رزماری با زمان ناشی از اختلاف نقطه جوش ترکیب ها و پدیده تخریب دیواره سلول های گیاهی است.